آمبولی ریه انسداد یکی از عروق ریوی است. در بیشتر موارد، این عارضه ناشی از لخته‌های خونی است که از رگ‌های عمیق پاها یا گاهی اوقات از رگ‌های سایر نقاط بدن به ریه‌ها می‌روند (ترومبوز ورید عمقی). از آنجا که لخته‌ها مانع جریان خون در ریه‌ها می‌شوند، آمبولی می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. با این حال، درمان سریع و به موقع، خطر مرگ را بسیار کاهش می‌دهد. جلوگیری از لخته شدن خون در پاها، فرد را در برابر این بیماری محافظت می‌کند.
علائم آمبولی ریه
علائم آمبولی ریوی بسته به میزان درگیر شدن ریه، اندازه لخته‌ها و ابتلا به بیماری ریوی یا قلبی، می‌تواند بسیار متفاوت باشد.
علائم و نشانه‌های رایج عبارت‌اند از:
تنگی نفس: این علامت به طور ناگهانی ظاهر می‌شود و همیشه با اعمال فشار بدتر می‌شود.
درد قفسه سینه: در چنین حالتی ممکن است فرد احساس کند دچار حمله قلبی شده است. درد اغلب هنگام نفس عمیق شدیدتر می‌شود و بیشتر احساس می‌شود و اغلب فرد قادر به نفس کشیدن عمیق نیست. همچنین هنگام سرفه و خم شدن نیز احساس می‌شود.
سرفه: ممکن است سرفه همراه با خلط خونی باشد.
سایر علائم و نشانه‌هایی که می‌توانند با آمبولی ریه رخ دهند عبارت‌اند از:
ضربان قلب سریع یا نامنظم
سبکی سر یا سرگیجه
تعرق مفرط
تب
درد یا تورم پا، یا هر دو
پوست نرم و بی‌رنگ (سیانوز)
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
آمبولی ریوی می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند. اگر دچار تنگی نفس غیرقابل توضیح، درد قفسه سینه یا سرفه‌ای شدید که همراه با خلط خونی است، فورا به پزشک مراجعه کنید.
دلایل آمبولی ریه
آمبولی ریوی زمانی اتفاق می‌افتد که توده‌ای از مواد، غالبا لخته خون، در رگ‌های ریه جمع می‌شود. این لخته‌های خون معمولا از وریدهای عمیق پاها ناشی می‌شوند؛ نوعی بیماری که به ترومبوز ورید عمقی (DVT) معروف است. در بسیاری از موارد، لخته‌های متعدد در آمبولی ریوی نقش دارند. قسمت‌هایی از ریه که توسط لخته‌های خون مسدود شده‌اند ممکن است بمیرند. این مورد به عنوان انفارکتوس ریوی شناخته می‌شود. این امر باعث می‌شود ریه‌ها در تامین اکسیژن سایر قسمت‌های بدن دچار مشکل شوند.
گاهی اوقات، انسداد رگ‌های خونی به دلیل موارد دیگری غیر از لخته شدن خون ایجاد می‌شوند، مانند:
چربی ناشی از شکستگی‌های استخوان‌های بلند
بخشی از تومور
حباب‌های هوا
عوامل خطر
اگرچه هرکسی می‌تواند به آمبولی ریوی مبتلا شود، عوامل خاصی وجود دارند که می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند.
شرایط پزشکی و معالجه
اگر شما یا هر یک از اعضای خانواده خود در گذشته لخته خون وریدی یا آمبولی ریه داشته باشید، در معرض خطر بیشتری هستید.
علاوه بر این، برخی از شرایط پزشکی و درمان‌ها شما را در معرض خطر قرار می‌دهند؛ مانند:
بیماری قلبی
بیماریهای قلبی عروقی، به ویژه نارسایی قلبی، ایجاد لخته را بیشتر می‌کنند.
سرطان
برخی از سرطان‌ها - به ویژه سرطان‌های مغز، تخمدان، لوزالمعده، روده بزرگ، معده، ریه و کلیه و سرطان‌های قابل گسترش- می‌توانند خطر لخته شدن خون را افزایش دهند و شیمی درمانی خطر را افزایش می‌دهد. خانم‌هایی که سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان پستان دارند و از تاموکسیفن یا رالوکسیفن استفاده می‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای لخته شدن خون قرار دارند.
جراحی
جراحی یکی از دلایل اصلی ایجاد لخته در خون است. به همین دلیل، ممکن است داروهایی برای جلوگیری از لخته شدن قبل و بعد از جراحی‌های بزرگ، مانند جایگزینی مفصل، تجویز شوند.
بی‌نظمی‌هایی که روی لخته شدن تاثیر می‌گذارند
برخی از اختلالات ارثی خون را تحت تاثیر قرار می‌دهند و باعث لخته شدن آن می‌شوند. سایر اختلالات پزشکی مانند بیماری کلیوی نیز می‌تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد.
بیماری کرونا ویروس 2019 (COVID-19)
در افرادی که علائم شدید COVID-19 را دارند، خطر آمبولی ریوی افزایش می‌یابد.
بی‌تحرکی طولانی مدت
لخته خون به احتمال زیاد در دوره‌های عدم فعالیت تشکیل می‌شود، مانند:
استراحت در رختخواب
مدت طولانی در تخت ماندن بعد از جراحی، احتمال تشکیل لخته شدن خون را افزایش می‌دهد. وقتی اندام تحتانی برای مدت طولانی افقی باشد، جریان خون وریدی کند می‌شود و خون می‌تواند در پاها جمع شود که در بعضی مواقع منجر به لخته شدن خون می‌شود.
سفرهای طولانی
نشستن در یک جا در مسافرت‌های طولانی مدت در هواپیما یا اتومبیل، باعث کند شدن جریان خون در پاها می‌شود و به تشکیل لخته کمک می‌کند.
سایر عوامل خطر
از دیگر عواملی که منجر به لخته شدن خون و آمبولی ریه می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سیگار کشیدن
به دلایلی که به خوبی درک نشده‌اند، استفاده از دخانیات برخی افراد را مستعد تشکیل لخته خون می‌کند، به خصوص اگر با سایر عوامل خطر ترکیب شود.
افزایش وزن
وزن اضافی خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد - به ویژه در افرادی که عوامل خطر دیگر دارند.
استروژن مکمل
استروژن موجود در قرص‌های جلوگیری از بارداری می‌تواند لخته شدن خون را افزایش دهد، به خصوص اگر سیگار می‌کشید یا اضافه وزن دارید.
بارداری
وزن کودک که روی رگ‌های لگن فشار می‌آورد می‌تواند بازگشت خون از پاها را کند کند. در صورت کند شدن یا جمع شدن خون، لخته ایجاد می‌شود.
عوارض
همانطور که در بالا نیز گفته شد آمبولی ریه می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. تقریبا یک سوم افراد مبتلا به این عارضه، به دلیل عدم تشخیص و درمان زنده نمی‌مانند. با این حال، هنگامی که این بیماری به سرعت تشخیص داده شده و درمان می‌شود، این آمار به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد. آمبولی ریوی همچنین می‌تواند به فشار خون ریوی منجر شود، بیماری که در آن فشار خون در ریه‌ها و سمت راست قلب بیش از حد بالا است. هنگامی که در شریان‌های داخل ریه‌های خود انسداد دارید، قلب شما باید بیشتر تلاش کند تا خون را از طریق آن رگ‌ها عبور دهد. این امر باعث می‌شود فشار خون افزایش یابد و در نهایت قلب شما ضعیف‌تر عمل کند. در موارد نادر، آمبولی کوچک به طور مکرر رخ می‌دهد و با گذشت زمان گسترش می‌یابد. در نتیجه فشار خون مزمن ریوی ایجاد می‌شود که به عنوان فشار خون ریوی ترومبوآمبولی مزمن نیز شناخته می‌شود.
روش‌های پیشگیری
جلوگیری از ایجاد لخته در وریدهای عمیق پاها (ترومبوز ورید عمقی) به جلوگیری از آمبولی ریه کمک می‌کند. به همین دلیل، اکثر بیمارستان‌ها در مورد اقدامات جلوگیری از لخته شدن خون، موارد زیر را توصیه می‌کنند:
داروهای رقیق کننده خون (ضد انعقاد خون)
این داروها اغلب به افراد در معرض خطر لخته شدن قبل و بعد از عمل داده می‌شود - و همچنین به افرادی که با شرایط پزشکی مانند حمله قلبی، سکته مغزی یا عوارض سرطان در بیمارستان بستری می‌شوند.
جوراب واریس
جوراب‌های فشاری به طور مرتب پاهای شما را فشرده می‌کنند و به رگ‌ها و عضلات پا کمک می‌کنند تا خون را با سرعت بیشتری حرکت دهند. آن‌ها روشی ایمن، ساده و ارزان برای جلوگیری از راکد ماندن خون در حین و بعد از جراحی عمومی هستند.
فعالیت بدنی
حرکت در اسرع وقت پس از جراحی می‌تواند به جلوگیری از آمبولی ریوی کمک کند و به طور کلی بهبودی را تسریع ببخشد. این یکی از دلایل اصلی است که ممکن است پرستار شما را وادار کند که حتی در روز جراحی بلند شوید و علی رغم درد در محل برش جراحی راه بروید.
سخن آخر:
در موارد شدید آمبولی ریه، ممکن است پزشک بخواهد داروهایی به نام ترومبولیتیک را تجویز کند که باعث از بین رفتن لخته خون می‌شود.
منبع:
