مادر یا خواهر شما درگیر سرطان سینه است؟ مادر، پدر، خواهر یا برادر شما با دیابت دست‌وپنجه نرم می‌کند؟ آیا مادر، پدر، برادر یا خواهر شما پیش از پنجاه سالگی دچار سرطان روده بزرگ شدند؟ درصورتی‌که پاسخ « بله» باشد به احتمال زیاد شما هم همان بیماری را از والدین یا خواهر و برادرتان به ارث می‌برید و بهتر است زودتر آزمایش غربالگری را انجام دهید. در مورد زمان شروع غربالگری و این که چه گام‌هایی باید برای پیشگیری از بیماری یا شناسایی به‌موقع آن بردارید با پزشک خود حرف بزنید؛ چراکه شناسایی زودهنگام بیماری به معنی سلامتی در بلندمدت است. به خاطر بسپارید؛ حتی اگر والدین یا خواهر و برادرتان درگیر سرطان یا دیابت نشده باشند هم احتمال این که این بیماری را داشته باشید وجود دارد که این مربوط می‌شود به عضو دیگری غیر از اعضای درجه یک خانواده. البته در نظر داشتن پیشینه سلامت خانواده به معنی این نیست که قطعا شما درگیر یکی از بیماری‌های موردنظر هستید. شناخت این پیشینه به شما کمک می‌کند، به شرطی که روی این پیشینه تمرکز و کار کنید. این را بدانید که گردآوری پیشینه سلامت نخستین گام است و شما چه از آن زیاد بدانید و چه کم، بهتر است در مناسبت‌ها و تعطیلات کهن ایرانی ، شب یلدا یا نوروز که در پیش است و دور هم جمع می‌شوید در مورد این موضوع با خانواده حرف بزنید. چگونگی شروع این گفت‌وگو هم مهم است چون نباید طوری به نظر برسد که انگار فقط به فکر سلامتی خودتان هستید بلکه باید نشان دهید سلامتی دیگران هم برایتان مهم است.چگونه این پیشینه را گردآوری کنم؟
گفت‌وگو با خانواده
نام خویشاوندان نزدیک از هردو طرف، پدری و مادری، را یادداشت کنید: پدر و مادر، خواهر و برادر، پدربزرگ و مادربزرگ، خاله و عمه، عمو و دایی و پسر/دختر خاله و عمو و دایی. در مورد وضعیت سلامتی آن‌ها پرسش و جو کنید و اگر بیماری‌های موردنظر را دارند از آن‌ها در مورد سن تشخیص بیماری بپرسید. شاید فکر کنید همه چیز را در مورد والدین یا خواهر و برادرتان می‌دانید در حالی که با همین گفت‌وگو اطلاعات بیشتری به دست می‌آورید.
طرح پرسش
برای این که ریسک ابتلا به بیماری‌های مزمن را در خودتان کم کنید از خویشاوندان خود در مورد زمان ابتلا به هریک از این بیماری‌ها بپرسید و این که چه زمانی این بیماری در آن‌ها تشخیص داده شد. پرسش‌ها می‌توانند به شرح زیر باشند:
● آیا بیماری مزمنی دارید؟ مثلا بیماری قلبی یا دیابت یا مشکلات قلبی- عروقی مثل فشارخون یا کلسترول بالا؟
● آیا پیش‌تر درگیر بیماری‌های جدی مثل سرطان یا سکته شده‌اید؟ چه نوع از آن‌ها؟
● چندساله بودید که این بیماری را تشخیص دادند؟ ( در صورت یاری ندادن حافظه برای گفتن سن دقیق، دانستن سن تقریبی هم کافی است).
● در مورد اجدادمان چه می‌دانید؟ اگر غیر ایرانی هستند، اصالتا از کدام کشور به ایران آمده بودند؟
● دلیل و سن فوت آشنایان مرحوم شده چه بوده؟
ثبت اطلاعات و به‌روزرسانی هرآن چه که هرزمانی به دست می‌آورید
نمای کلی از سلامت خانواده با استفاده از ابزارهای موجود در رایانه‌تان در سازمان‌دهی اطلاعات در پیشینه سلامت خانواده مهم است. این فعالیت باعث می‌شود تا اطلاعات لازم را در زمان موردنیاز با پزشک و همچنین سایر اعضای خانواده در میان بگذارید.
همخوان کردن اطلاعات سلامت خانواده با پزشک و سایر اعضای خانواده
اگر فکرتان مشغول بیماری‌های معمول در خانواده است پس در موردش با پزشکتان حرف بزنید. حتی اگر اطلاعات کامل و جامع نیستند هم همان اطلاعات گردآوری‌شده محدود را در اختیار پزشک بگذارید. همین اطلاعات محدود هم کمک می‌کند تا پزشک شما در مورد نوع غربالگری موردنیاز برای شما و زمان انجام این آزمایش تصمیم‌گیری کند. درصورتی‌که درگیر یکی از بیماری‌های اشاره‌شده هستید حتما در موردش با خانواده حرف بزنید. حتما نتیجه تست ژنتیک را با آن‌ها در میان بگذارید. اگر بزرگ خانواده هستید پس احتمالا اطلاعات بیشتری در مورد بیماری‌ها در خانواده، مخصوصا آن‌ها که عمر چندانی نداشتند، می‌دانید. جوان‌ترها را فراموش نکنید و به آن‌ها اطلاعات بدهید.
چگونه برای ثبت پیشینه، بهتر اقدام کنم؟
آگاهی از پیشینه سلامت خانواده انگیزه‌ای برای برداشتن گام‌هایی در مسیر کاهش زمینه ابتلا به بیماری به شمار می‌رود. شما که نمی‌توانید این پیشینه را تغییر دهید ولی می‌توانید رفتارهای پرخطر ناسالم مثل سیگار کشیدن، ورزش نکردن یا تحرک نداشتن یا داشتن عادت‌های غذایی ناسالم را تغییر دهید. برای برداشتن این گام‌ها بهتر است با پزشکتان حرف بزنید مثلا بدانید آیا لازم است زودتر غربالگری را انجام دهید یا نه. با داشتن این پیشینه، دستتان برای تغییرات بیشتر و بهتر در سبک زندگی و تست‌های غربالگری باز است.
در این مسیر، شناخت این بیماری‌ها مفید خواهد بود:
سرطان روده بزرگ
در صورتی که اعضای درجه یک خانواده و بعد از آن، خویشاوندان شما پیش از پنجاه سالگی درگیر سرطان روده بزرگ بودند یا هستند در این مورد که چه زمانی از سنین جوانی بهتر است، تست غربالگری را شروع کنید و آن را به‌صورت مداوم انجام دهید یا این که به جای این تست‌ها به سراغ کولونوسکوپی بروید، با پزشکتان حرف بزنید. در برخی موارد احتمالا پزشکتان پیشنهاد مشاوره ژنتیک می‌دهد که به دنبال آن، مشاور ژنتیک آزمایشی مبتنی بر همان پیشینه از شما می‌خواهد.
سرطان سینه یا تخمدان
در صورت داشتن زمینه خانوادگی سرطان سینه ، مشورت با پزشک برای زمان شروع تست ماموگرافی ضروری است. در صورت تشخیص سرطان سینه در خویشاوندان (مرد/ زن) یا سرطان تخمدان پیش از پنجاه سالگی در زنان فامیل هم پزشک احتمالا مشاوره ژنتیکی سرطان را برای تشخیص نتیجه مثبت تست تجویز می‌کند. در برخی موارد ممکن است داروهای تاموکسیفن، رالوکسیفن یا بازدارنده آروماتاز برای کاهش خطر گسترش سرطان در برخی زنان تجویز شود.
بیماری قلبی
با مشاهده بیماری قلبی در پیشینه سلامت خانواده بهتر است گام‌هایی برای کاهش زمینه ابتلا بردارید. از جمله گام‌های مؤثر برای حفظ سلامت قلب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
● تغذیه سالم
● ورزش
● وزن مناسب و استاندارد
● سیگار نکشیدن
● کاهش مصرف الکل
● انجام چند تست غربالگری توصیه‌شده از سوی پزشک
● و درمواردی، مصرف دارو
دیابت
زمینه ابتلا به پیش دیابت و احتمال بالای درگیر شدن به دیابت نوع دوم در فردی که اعضای درجه یک خانواده‌اش مبتلا به نوع دوم این بیماری باشد، فراهم است ولی پیش از آن می‌توانید با رعایت مواردی از ابتلا، جلوگیری و حتی پیش دیابت را هم مهار کنید. انجام تست‌های تشخیصی و درخواست از پزشک برای لزوم انجام غربالگری برای این بیماری پیشنهاد می‌شود. بهتر است اطلاعات جامعی در مورد برنامه‌های ملی پیشگیری از دیابت در کشور داشته و با نزدیک‌ترین مراکز و مؤسسات فعال در این زمینه ارتباط داشته باشید.
پوکی استخوان
این بیماری باعث ضعف استخوان و افزایش احتمال شکستن آن می‌شود. پیشینه پوکی استخوان در خانواده یکی از فاکتورهای درگیر شدن فرد و توسعه این بیماری است. برای نمونه، زن سفیدپوستی که پدر یا مادرش دچار شکستگی لگن بوده باید تست غربالگری موردنظر را انجام دهد؛ این تست در مقایسه با سایر زنان که در سن 65 سالگی انجام می‌شود در زنان سفیدپوست حدود 55 سالگی انجام می‌شود.
هموکروماتوز Hemochromatosis ارثی
این بیماری ارثی، اختلالی شمرده شده است که طی آن آهن بیش‌ازحدی در بدن ساخته می‌شود و درنتیجه باعث آسیب‌های جدی کبدی و سایر مشکلات می‌شود. در بررسی پیشینه سلامت خانواده اگر با این مورد برخورد کردید احتمال درگیر شدن شما هم بالاست. برای انجام تست‌های لازم و این که آیا باید اقداماتی برای کاهش میزان آهن جذبی در بدن انجام دهید باید با پزشکتان حرف بزنید.
تیم سایت دکترسی صمیمانه از شما خواننده عزیز برای همراهی تا پایان مقاله سپاسگزار است. خواهشمندیم نظرات ارزشمند و تجربیات مفید خود را درزمینه چگونگی بررسی پیشینه سلامت خانواده در شهر یا کشور محل سکونت در بخش دیدگاه ثبت بفرمایید.
منبع:
.jpg)
